Biyoçeşitlilik Nedir? – Doğanın Zenginliğini ve Geleceğini Korumak İçin Bilinmesi Gerekenler

Biyoçeşitlilik nedir ve biyoçeşitliliğin korunması için alınması gereken önlemler nelerdir? Öncelikle, gezegenimizin genetik, türsel ve ekosistem düzeyinde barındırdığı benzersiz çeşitliliği tanımalıyız. Ayrıca, bu çeşitliliğin kaybı gıda güvenliğinden iklim krizine kadar her şeyi etkiler. Dolayısıyla, koruyucu adımlar atmak yalnızca çevreyi değil, doğrudan kendi geleceğimizi de güvenceye alır.

Biyoçeşitlilik Nedir: Tanım ve Boyutları

Biyoçeşitlilik; genetik varyasyon, tür zenginliği ve ekosistem mozaiklerinin toplamıdır. Üstelik bilim insanları, karasal ve denizel yaşam formlarının yalnızca yüzde 20’sini tanımlayabildiğimizi belirtiyor. Bu keşfedilmemiş potansiyel, yeni gıdalar, ilaçlar ve ekosistem hizmetleri anlamına gelir.

Ekolojik ve Ekonomik Değer

Öte yandan, çeşitli ekosistemler çevresel şoklara karşı daha dayanıklıdır. Örneğin ormanlardaki farklı ağaç türleri yangın sonrası toprağın besin döngüsünü hızla toparlar. Ayrıca, doğal ürünlerden türetilen ilaçlar küresel ilaç portföyünün yaklaşık %40’ını oluşturur; bu pay her yıl artar.

Türkiye’nin Biyoçeşitlilik Hazinesi

Türkiye, 3 kıtanın kavşak noktasında yer alır ve yaklaşık 10 000 bitki türüyle Avrupa’nın en zengin floralarından birini barındırır. Bununla birlikte, havza bazlı koruma projeleri henüz hedeflenen ölçeğe ulaşmadı.

Biyoçeşitliliği Tehdit Eden Faktörler

Tablo 1 – Başlıca tehditler ve hızlı çözümler
İstilacı türlerin dünya ekonomisine yıllık 423 milyar $ yük bindirdiğini unutmayın.

Biyoçeşitliliğin Korunması İçin Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Bundan sonra, koruma stratejilerini adım adım inceleyelim.

30×30 Hedefine Ulaşmak

Birleşmiş Milletler’in Kunming-Montreal Çerçevesi, 2030’a dek karasal ve denizel alanların %30’unu koruma altına almayı amaçlar. Ayrıca, bozulmuş ekosistemlerin %30’unu restore etmeyi de içerir.

Türkiye’de Uyum Süreci

Tarım ve Orman Bakanlığı 2024-2028 Stratejik Planı, korunan alanları genişletmeyi ve ulusal biyoçeşitlilik envanterini güncellemeyi öngörür. Buna ek olarak, yerel tür izleme ağları kurulacaktır.

Sürdürülebilir Tarım ve Orman Yönetimi

Bununla birlikte, monokültür baskısını azaltan agro-ormancılık sistemleri toprağın mikrobiyal çeşitliliğini güçlendirir. Üstelik gölgelik kahve ve çok katmanlı meyve bahçeleri tozlayıcı popülasyonlarını korur.

Uygulamalı Örnek

Tablo 2 – Çiftçilere kazandıran koruma uygulamaları

Kirlilikle Mücadele: Sıfır Atık ve Döngüsel Ekonomi

Üretim zincirinde geri dönüştürülebilir ambalaj ve (kompost) kullanımı, plastik baskısını düşürür. Ayrıca, (F-gazlar) yerine doğal soğutucular tercih etmek iklim dostu bir adım oluşturur. Peki, Hava Kirliliğini Önlemek İçin Ne Yapmalıyız ?

Bilim-Toplum Köprüsü

Öte yandan, yurttaş bilimi platformu “iNaturalist” ile gözlem paylaşan gönüllüler, araştırmacıların dağılım haritalarını güncel tutmasına yardım eder. Sonuç olarak, veriye dayalı koruma kararları hızlanır.

Mikroplastik Tehdidine Karşı İnovasyon

Ayrıca, biyoparçalanabilir polimerler ve (CO₂) bazlı kimyasal geri dönüşüm teknolojileri, okyanus kökenli mikroplastik yükünü azaltmayı hedefler. Bilim insanları, arıları bile tehdit eden mikroplastiklere karşı acil eylem çağrısında bulunuyor.

Politika ve Finansman Perspektifi

Bununla birlikte, COP16 (2024) sonrasında 200 milyar $/yıl finansman açığının kapatılması gerekecek. Üstelik yalnızca 30 ülke ulusal stratejilerini sunmuş durumda; bu durum, taahhüt-eylem uçurumunu büyütüyor.

Yatırım Fırsatları

Doğa temelli çözümlere ayrılan her 1 $’ın, sel kontrolü ve karbon emisyonu azaltımı gibi faydalarla 4 $’lık toplumsal getiri sağladığı hesaplanıyor. Böylece, özel sektör için de güçlü teşvikler doğuyor.

Bireysel Eylem Planı

1. Yerel tohum satın al ve balkonunda polinatör dostu bitkiler yetiştir.
2. Doğa yürüyüşleri sırasında gördüğün türleri iNaturalist’e yükle.
3. Enerji tasarrufu sağlayan beyaz eşyalar seç; böylece (F-gazlar) kullanımını dolaylı olarak azalt.
4. Sıfır Atık yaşam hedefle; evsel atıklarının %70’ini (kompost) ederek toprağa geri kazandır. Evsel atıkların nasıl bertaraf edileceği ile alakalı daha fazla bilgi almak için linkte ki konumuzu okuyabilirsiniz. “Evsel Atıklar ve Geri Dönüşüm“

Biyoçeşitlilik nedir sorusuna yanıt verirken, biyoçeşitliliğin korunması için alınması gereken önlemler nelerdir sorusunu somut çözüm adımlarıyla tamamladık. Böylelikle, gezegenimizin sigortası olan çeşitliliği hep birlikte yaşatabiliriz.

Türkiye’de Biyoçeşitlilik: Endemik Bir Hazine

Ayrıca türkiye’de biyoçeşitlilik yalnızca sayıdan ibaret değildir; bitkilerin %34’ü dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmaz. Örneğin, Karadeniz’deki Kızılırmak Deltası 560 km²’lik sulak alanıyla 500’den fazla bitki türüne ve 356 kuş türüne ev sahipliği yapar. Böylece, yerel koruma girişimleri küresel biyoçeşitlilik hedeflerine doğrudan katkı sunar.

Sıcak Noktalar ve Yerel Fırsatlar

Tablo 2 – Türkiye’nin önde gelen biyoçeşitlilik sıcak noktaları

Sonuç olarak, biyoçeşitlilik nedir sorusunu derinlemesine öğrendik ve biyoçeşitliliğin korunması için alınması gereken önlemler nelerdir sorusuna hem ulusal hem de kişisel çözümler ürettik. Böylece, türkiye’de biyoçeşitlilik değerini korurken Biyoçeşitliliği etkileyen Faktörler baskısını azaltabiliriz. Üstelik 30 × 30 hedefi yaklaştıkça her bireyin atacağı küçük ama tutarlı adımlar, gezegenimizin sigortasını güçlendirecektir.

Sıkça Sorulan Sorular (FAQ)